Kripto Hukuku - Avukat Kenan Uysal Hukuk Ofisi

⚖️ Kripto Hukuku

”Dijital Varlıkların Hukuki Çerçevesi ve Uyuşmazlık Türleri”

📌 Kripto hukuku, dijital varlıkların teknik altyapısını hukuki sorumlulukla buluşturan yeni nesil bir hukuk alanıdır. Geleneksel finans sistemlerinden farklı olarak, merkeziyetsiz yapıların doğurduğu uyuşmazlıklar, kripto hukuku kapsamında özel delil yönetimi, sözleşme analizi ve mevzuat yorumlarıyla ele alınır. Türkiye’de hızla gelişen bu alan, yatırımcı haklarından miras paylaşımına, dolandırıcılık vakalarından vergi uyumuna kadar geniş bir yelpazede çözüm üretmekte; her işlem öncesi teknik doğrulama ve hukuki strateji gerektiren kripto hukuku süreçleri doğurmaktadır.

🧭 1. Kripto Para Borsalarıyla İlgili Uyuşmazlıklar

Kripto para borsalarıyla yaşanan sorunlar, kullanıcıların en sık karşılaştığı hukuki uyuşmazlık türüdür. Bu uyuşmazlıklar genellikle sözleşme ihlali, teknik erişim engeli ve işlem gecikmesi gibi konularda ortaya çıkar.

🔒 Hesap dondurma ve erişim engeli: Kullanıcının borsa hesabına erişimin engellenmesi, TBK m.112 kapsamında “ifa imkânsızlığı” olarak değerlendirilir. Bu durumda, sözleşme hükümleri ve işlem geçmişi incelenerek hukuki sorumluluk belirlenir.
💸 Para çekememe ve işlem gecikmeleri: Kullanıcının kripto veya fiat para çekememesi, TBK m.117 uyarınca “gecikmiş ifa” gerekçesiyle tazminat talebine konu olabilir. Teknik delil olarak işlem geçmişi ve e-posta kayıtları sunulmalıdır.
📉 Kaldıraçlı işlem zararları: Yüksek riskli işlemler sonucu oluşan zararlar, yeterli bilgilendirme yapılmadıysa Tüketici Kanunu kapsamında değerlendirilir. Risk bildirim formu ve emir geçmişi incelenerek dava açılabilir.

🕵️‍♂️ 2. Dolandırıcılık ve Sahte Token Vakaları

Kripto dünyasında dolandırıcılık vakaları, özellikle sahte projeler ve manipülatif yönlendirmeler üzerinden gerçekleşir. Bu tür eylemler hem ceza hem de tazminat davası konusu olabilir.

🎭 Sahte ICO ve projeler: Gerçek olmayan token projeleriyle yatırım toplanması, TCK m.157-158 kapsamında “nitelikli dolandırıcılık” suçunu oluşturur. Proje belgeleri, yatırım sözleşmeleri ve dijital izler delil olarak sunulmalıdır.
📢 Manipülatif yatırım tavsiyeleri: Sosyal medya üzerinden yapılan yönlendirmeler, yatırımcıyı zarara uğratıyorsa hukuki sorumluluk doğurur. Ekran görüntüleri, zaman damgalı içerikler ve işlem sonuçları incelenmelidir.

🧬 3. Kripto Varlıkların Miras ve Mal Paylaşımı

Kripto varlıklar fiziksel olmadıkları için miras ve mal paylaşımı süreçlerinde özel hukuki ve teknik yöntemler gerektirir.

🧾 Dijital varlıkların tespiti: TMK m.599 uyarınca mirasçılar dijital varlıklara erişim hakkına sahiptir. Cüzdan adresleri, borsa hesapları ve cihaz erişim bilgileri teknik olarak belgelenmelidir.
🔐 Erişim bilgisi olmayan cüzdanlar: Cüzdan şifresi veya cihaz erişimi yoksa CMK m.134 kapsamında dijital inceleme talep edilebilir. Adli bilişim uzmanı eşliğinde cihaz imajı alınarak delil zinciri oluşturulmalıdır.
⚖️ Mal paylaşımında değerleme: Kripto varlıkların Türk Lirası karşılığı, paylaşım sırasında dikkate alınır. Blok zincir üzerindeki işlem tarihleri ve piyasa fiyatları esas alınarak bilirkişi raporu hazırlanabilir.

📜 4. Sözleşmesel Uyuşmazlıklar

Kripto danışmanlık, madencilik cihazı alım-satımı ve yatırım ortaklıkları gibi işlemler sözleşmeye dayalıdır. Bu sözleşmelerin ihlali hukuki uyuşmazlık doğurur.

🧑‍💼 Kripto danışmanlık hizmetleri: Hizmetin kapsamı net değilse TBK m.112 ve m.117’ye göre “aykırı ifa” veya “eksik hizmet” nedeniyle dava açılabilir. Sözleşme metni, hizmet raporları ve iletişim kayıtları delil olarak sunulmalıdır.
⚙️ Madencilik cihazı alım-satımı: Cihazın performans garantisi sözleşmede yer almalıdır. Teknik bilirkişi incelemesi ile cihazın uygunluğu değerlendirilir.
🤝 Ortaklık ve yatırım sözleşmeleri: Kripto projelerine ortaklık veya yatırım amacıyla yapılan sözleşmelerde pay oranları, kar paylaşımı ve çıkış stratejileri netleştirilmelidir. Aksi halde ortaklık sona erdiğinde ciddi uyuşmazlıklar doğabilir.

🧾 5. Vergi ve Mali Uyuşmazlıklar

Kripto gelirlerinin vergilendirilmesi ve MASAK yükümlülükleri, idari ve mali uyuşmazlıklara neden olabilir.

💼 Kripto gelirlerinin beyanı: Gelir Vergisi Kanunu m.1 ve m.2 kapsamında “değer artış kazancı” olarak değerlendirilebilir. Düzenli kayıt tutulmalı ve beyan edilmeye hazır olmalıdır.
🛡️ MASAK bildirim yükümlülükleri: Kripto işlemleri, 5549 sayılı Kanun kapsamında MASAK’a bildirim yükümlülüğü doğurabilir. Bildirim eksikliği idari yaptırımlara neden olabilir.
⚖️ Vergi cezaları ve idari davalar: Vergi daireleri tarafından yapılan cezai işlemler, Vergi Usul Kanunu uyarınca iptal davasına konu edilebilir. İşlem geçmişi, cüzdan hareketleri ve borsa kayıtları delil olarak sunulmalıdır.

🧠 6. Dijital Delil Yönetimi

Kripto işlemler teknik altyapı içerdiği için dijital delil yönetimi kritik önemdedir.

🧮 Hash sabitleme ve zaman damgalama: Her dijital delil, SHA256 algoritması ile sabitlenmeli ve zaman damgası ile doğrulanmalıdır. Bu işlem, delilin CMK m.134 kapsamında geçerli sayılması için gereklidir.
🧾 Meta veri analizi: Ekran görüntüleri, işlem geçmişi ve e-posta kayıtları gibi belgeler meta veri analizi ile desteklenmelidir. Bu analiz, delilin orijinal olup olmadığını gösterir.
💻 Cihaz imajı ve delil zinciri: Kripto cüzdanların bulunduğu cihazlardan alınan imajlar, adli bilişim uzmanı eşliğinde yapılmalıdır. Bu işlem, delil zincirinin bozulmaması için kritik önemdedir.

🧩 7. Dava Türleri ve Mahkeme Görevleri

🏛️ Mahkeme Türü	📌 Görev Alanı
Tüketici Mahkemesi	Borsa işlemleri, kullanıcı sözleşmeleri
Asliye Hukuk Mahkemesi	Sözleşme ihlalleri, ortaklık ve tazminat davaları
Ceza Mahkemesi	Dolandırıcılık, sahte token, manipülasyon suçları
Vergi Mahkemesi	Vergi cezaları, MASAK kaynaklı idari işlemler

Her dava türü için görevli mahkeme doğru belirlenmelidir. Yanlış mahkemede açılan dava usulden reddedilebilir.

📚 8. Kripto Varlıkların Hukuki Niteliği ve Mevzuat Boşlukları

❓ Tanımsızlık sorunu: Türk hukuk sisteminde kripto paraların açık bir tanımı henüz yapılmamıştır. Bu durum, mahkemelerin farklı yorumlara gitmesine neden olur.
📜 Mevzuat gelişmeleri: TCMB yönetmeliği ile kripto varlıkların ödeme aracı olarak kullanımı yasaklanmıştır. Ancak yatırım aracı olarak kullanımı serbesttir.
⚖️ Yargı kararları: Bazı mahkeme kararları, kripto varlıkların “değer” olarak kabul edildiğini göstermektedir. Bu da tazminat hesaplamalarında dikkate alınmasını sağlar.

🌍 9. Uluslararası Boyut ve Yurt Dışı Platformlarla Uyuşmazlıklar

Kripto para borsalarının büyük bir kısmı yurt dışı merkezlidir. Bu durum, hukuki süreçlerde yetki, tebligat ve delil paylaşımı gibi teknik sorunlar doğurur.

🌐 Yurt dışı borsalarla ilişki: Türkiye’de temsilciliği olmayan platformlarla yaşanan uyuşmazlıklarda, HMK m.1 ve m.5 uyarınca yetki şartı aranmalıdır. Kullanıcı sözleşmesinde Türkiye mahkemelerine yetki verilmişse dava açılabilir.
⚖️ Tahkim ve alternatif çözüm yolları: Bazı platformlar, kullanıcı sözleşmelerinde tahkim şartı koymaktadır. Bu durumda dava yerine tahkim süreci işletilmelidir. Ancak Türkiye’de tanınmayan tahkim merkezleri için bu süreç geçersiz sayılabilir.
📤 Uluslararası delil paylaşımı: Yurt dışı borsalardan işlem geçmişi veya kullanıcı verisi talep etmek için adli yardımlaşma prosedürleri uygulanır. Bu süreç, Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü üzerinden yürütülür.

🛠️ 10. Teknik ve Hukuki Entegrasyon

Kripto hukuku, teknik altyapı ile hukuki stratejinin birlikte yürütülmesini gerektirir. Delillerin dijital yapısı, klasik belge sunumundan farklıdır.

🔐 Hash sabitleme: Dijital belgeler SHA256 gibi algoritmalarla sabitlenerek değiştirilemez hale getirilir.
🕒 Zaman damgalama: Belgelerin oluşturulma zamanı, zaman damgası ile hukuken doğrulanır.
📊 Blok zincir kayıtlarının sunumu: İşlem ID’si, tarih, miktar ve cüzdan adresi gibi bilgiler blok zincir üzerinden doğrulanabilir.
🧑‍🔬 Adli bilişim eşliğinde inceleme: Cihazlardan alınan imajlar, uzman eşliğinde incelenerek delil zinciri oluşturulur.

🧮 11. Stratejik Dava Planlaması

Kripto kaynaklı davalarda başarı, teknik ve hukuki hazırlığın birlikte yürütülmesine bağlıdır.

🔍 Ön inceleme ve delil toplama: Dava açmadan önce işlem geçmişi, sözleşme, yazışmalar ve cihaz kayıtları toplanmalıdır.
⚖️ Dava türünün doğru belirlenmesi: Uyuşmazlığın niteliğine göre tüketici, ticaret, ceza veya vergi mahkemesi tercih edilmelidir.
🧑‍⚖️ Bilirkişi ve teknik raporlar: Kripto işlemler teknik altyapı içerdiği için bilirkişi incelemesi kaçınılmazdır. Dava dilekçesinde teknik inceleme talebi açıkça belirtilmelidir.

🛡️ 12. Önleyici Hukuki Tedbirler

Kripto işlemlerinde uyuşmazlık çıkmadan önce alınacak hukuki önlemler, ileride doğabilecek zararları önler.

📑 Sözleşme hazırlığı: Kripto danışmanlık, yatırım ortaklığı veya cihaz alım-satımı gibi işlemler için özel sözleşmeler hazırlanmalıdır. Bu sözleşmeler teknik terimleri içermeli ve açık hüküm taşımalıdır.
🧭 Dijital vasiyet ve miras planlaması: Kripto cüzdanlara erişim bilgisi, dijital vasiyet ile mirasçılara bırakılabilir. Bu belge noter huzurunda hazırlanmalı ve erişim protokolü içermelidir.
📊 Vergi uyumu ve mali kayıtlar: Kripto gelirleri düzenli olarak kayıt altına alınmalı ve beyan edilmeye hazır tutulmalıdır. Bu kayıtlar, ileride doğabilecek vergi uyuşmazlıklarında savunma aracı olur.

🧠 13. Sonuç: Kripto Hukuku Teknik Derinlik Gerektirir

Kripto para kaynaklı uyuşmazlıklar, klasik hukuk alanlarından farklı olarak teknik altyapı bilgisi, dijital delil yönetimi ve mevzuat yorumunu birlikte gerektirir. Her işlem öncesi hukuki danışma alınmalı, her uyuşmazlıkta teknik inceleme yapılmalı ve her belge dijital olarak doğrulanmış şekilde sunulmalıdır.

Bu alan, hem teknik hem hukuki uzmanlık gerektirdiği için, danışma süreci yalnızca mevzuat bilgisiyle değil; dijital delil yönetimi, blok zincir analizi ve sözleşme stratejisiyle birlikte yürütülmelidir.

🗣️ Kripto Hukuku Alanında Yüz Yüze Görüşme Talep Edin

Kripto varlıklarınızla ilgili teknik ve hukuki sorunları dijital ortamda çözmek her zaman yeterli olmayabilir. Cüzdan erişimi, işlem geçmişi, sözleşme ihlali veya dolandırıcılık gibi karmaşık konularda birebir görüşme, süreci hızlandırır ve güvenli hale getirir. Kripto hukuku alanında uzmanlaşmış bir ekiple, tüm belgelerinizi birlikte değerlendirebilir, dijital delillerinizi hukuka uygun şekilde sabitleyebilir ve dava stratejinizi netleştirebilirsiniz.