Borçlar Hukuku
Haksız Fiil

Haksız fiil, hukuka aykırı bir eylemin sonucunda bir bireyin veya kurumun zarara uğramasıyla meydana gelir.

1. Haksız Fiilin Tespiti Türk Borçlar Kanunu Md 49-65 arasında düzenlenmiştir. Haksız fiil durumu şu unsurları taşımalıdır:

    • Fiil: Hukuka aykırı bir davranışın gerçekleşmesi.
    • Zarar: Maddi veya manevi bir kaybın ortaya çıkması.
    • Kusur: Haksız fiili gerçekleştirenin kusurlu davranışı.
    • Nedensellik Bağı: Fiil ile zarar arasında doğrudan bir bağlantı bulunması.

Eğer bu unsurlar bir arada mevcut ise, zarar gören taraf dava sürecine geçiş  yapabilir.

2. Delil Toplama
Dava açmadan önce, zarar gören tarafın elindeki delilleri toplaması önemlidir. Haksız fiilin kanıtlanması için aşağıdaki deliller kullanılabilir:

  • Tanık İfadeleri: Olayın tanıklarının vereceği beyanlar.
  • Belgeler: Resmi kayıtlar, kontratlar veya yazılı belgeler.
  • Fotoğraf veya Görüntü Kaydı: Olay anını gösteren video veya fotoğraf.
  • Uzman Raporları: Özellikle teknik veya maddi zarar durumlarında bilirkişi raporları. Delillerin güçlü olması, dava sürecinde başarılı olmanın temel anahtarıdır.

3. Dava Dilekçesinin Hazırlanması ve Mahkemeye Başvuru

Zarar gören taraf, haksız fiilden doğan zararının tazmini için bir dava dilekçesi  hazırlar. Bu dilekçede şu unsurlar bulunmalıdır:

  • Davacının ve davalının kimlik bilgileri.
  • Olayın özeti ve zarar miktarı.
  • Talep edilen tazminat türü (maddi veya manevi).
  • Dayanılan hukuki gerekçeler.

Hazırlanan dilekçe, yetkili ve görevli mahkemeye sunulur. Türk hukukunda,  genellikle haksız fiil davalarında Asliye Hukuk Mahkemeleri yetkili ve görevlidir.

4. Davalının Savunması ve Cevap Dilekçesi

Davalı taraf, kendisine yöneltilen suçlamalara karşı savunma yapmak için mahkemeye cevap dilekçesi sunar. Bu dilekçede şu bilgiler yer alabilir:

  • Haksız fiilin gerçekleşmediğine dair itirazlar.
  • Zararla fiil arasında nedensellik bağının bulunmadığı iddiaları.
  • Zararın büyüklüğüne itirazlar.

Davalının itirazlarını desteklemek için kendi delillerini mahkemeye sunması  gereklidir.

5. Yargılama Süreci

Yargılama sürecinde şu aşamalar gerçekleştirilir:

  • Tarafların Dinlenmesi: Mahkeme, davacı ve davalının ifadelerini alır.
  • Delillerin İncelenmesi: Tarafların sunduğu deliller değerlendirilir. Gerekli görüldüğünde bilirkişi atanabilir.
  • Tanık Dinlenmesi: Mahkeme, olayla ilgili tanıkları dinler.
  • Bilirkişi Raporları: Teknik ya da uzmanlık gerektiren konularda bilirkişi raporları mahkemeye sunulur.

Mahkeme, tarafların sunduğu bilgiler ve deliller ışığında bir karar verir.

6. Mahkeme Kararı ve Tazminatın Belirlenmesi

Mahkeme, davanın sonucunda aşağıdaki kararlardan birini verir:

  • Tazminata Hükmedilmesi: Eğer davacı haklı bulunursa, davalıdan zararın  giderilmesi için tazminat talep edilir. Bu tazminat türleri:
    • Maddi Tazminat: Zarar görenin malvarlığında meydana gelen kayıpların  karşılanması.
    • Manevi Tazminat: Zarar görenin psikolojik ve duygusal zararlarının giderilmesi.
  • Davayı Reddetme: Mahkeme, davacının iddialarını yetersiz bulursa davayı  reddedebilir.

7. İstinaf Yargı yolu ve Kararın Kesinleşmesi

Mahkeme kararına itiraz eden taraf, kararı karşı İstinaf yargı yolu ile bir üst mahkemeye taşıyabilir. Türkiye’de, İstinaf yargı yolu için  Bölge Adliye Mahkemesi, mahkeme kararını hukuki yönden inceleyerek onaylar, bozar veya düzeltir.

Eğer İstinaf yargı yolu başvurusu yapılmazsa veya Bölge Adliye Mahkemesi  kararı onarsa, mahkeme kararı kesinleşir. Kesinleşen karara uygun olarak tazminat ödemesi yapılır.

Bu sürecin her adımında hukuki bilgi ve tecrübe büyük önem taşır. Bu nedenle,  haksız fiil davalarında uzman bir avukattan destek almak, davanın en iyi şekilde yönetilmesini sağlar.

Haksız fiiller, hukuka aykırı bir fiil sonucunda bir başkasının zarara uğramasına  sebep olan eylemler olarak tanımlanır ve Türk hukukunda farklı türlere ayrılır. İşte haksız fiillerin genel türleri:
1. Kusura Dayanan Haksız Fiil
Kusura dayanan haksız fiillerde, zarar veren kişinin hukuka aykırı eylemi ve bu eylemdeki kusuru esastır. Bu tür fiillerde zararın meydana gelmesi için failin kasıtlı veya ihmalkar bir davranış sergilemesi gerekir. Örneğin:
• Trafik kazasında aşırı hız yapan bir sürücünün neden olduğu zarar.
• İşyerinde güvenlik önlemlerini almayarak bir çalışanın yaralanmasına sebep olan işverenin ihmali.
2. Kusursuz Sorumluluk Durumundaki Haksız Fiil
Kusursuz sorumluluk, failin kusuru bulunmasa bile bazı özel durumlarda meydana gelen zararlardan sorumlu tutulmasıdır. Bu sorumluluk, genellikle belirli bir risk veya tehlike yaratılması durumunda ortaya çıkar. Örneğin:
• Tehlike Sorumluluğu: Fabrikalarda tehlikeli maddelerin kullanımı sırasında ortaya çıkan kazalardan kaynaklanan zararlar.
• İşletme Sorumluluğu: Motorlu araç işletenlerin, araçlarının sebep olduğu zararlardan sorumlu tutulması.
3. Organların Sebep Olduğu Haksız Fiiller
Tüzel kişiliklerin, örneğin bir şirketin veya bir derneğin, organlarının   (yönetim kurulu, genel kurul gibi) yaptığı hukuka aykırı fiillerden dolayı sorumlu tutulduğu haksız fiil türüdür. Örneğin, bir şirketin yönetim kurulu üyelerinin, bir sözleşmeyi ihlal ederek karşı tarafın zararına neden olması.
4. Yardımcı Kişilerin Sebep Olduğu Haksız Fiiller
Bir kişinin veya kurumun, yardımcı kişilerin (çalışanlar, temsilciler vb.) sebep olduğu zararlardan sorumlu tutulması durumudur. Örneğin, bir restoranda çalışan bir garsonun müşteri eşyasına zarar vermesi durumunda işletme sahibi sorumlu tutulabilir.
5. Zarar Veren Şeyden veya Hayvandan Doğan Haksız Fiiller
Bu tür, kişinin mülkiyetinde bulunan şeylerin veya hayvanların sebep olduğu zararlardan kaynaklanır. Bu durumlarda, zarar veren hayvanın veya şeyin sahibi sorumlu tutulur. Örnekler:
• Bir köpeğin birine saldırarak zarar vermesi.
• Bir inşaatta kullanılan malzemelerin çevreye zarar vermesi.
6. Sebepsiz Zenginleşme ile Karıştırılabilecek Haksız Fiiller
Haksız fiiller bazen sebepsiz zenginleşmeyle karıştırılabilir; ancak haksız fiil, doğrudan bir hukuka aykırılık ve zarar eylemi içerirken, sebepsiz zenginleşme yalnızca malvarlığı transferinin haklı bir sebebe dayanmaması durumunda ortaya çıkar. Burada dikkat edilmesi gereken, zararın bir fiil nedeniyle oluşmuş olmasıdır.
7. Devamlı Zarar veya Toplumsal Etki Yaratan Haksız Fiiller
Bu tür haksız fiillerde, zarar bir kez meydana gelmekle kalmaz, aynı zamanda devamlılık arz eder veya geniş bir topluluk üzerinde etki yaratır. Örneğin:
• Çevreye zarar veren bir fabrikanın faaliyetleri.
• Geniş çaplı veri ihlali nedeniyle kişisel bilgilerin kötüye kullanılması.
Haksız fiillerin bu türleri, borçlar hukuku kapsamında zarar gören tarafın haklarını arayabilmesi için farklı hukuki yollar açar.

Kusura dayanan haksız fiil ve kusursuz sorumluluk, Türk Borçlar Hukuku’nda zarar sorumluluğunu belirleyen iki farklı hukuki temeldir. Aralarındaki temel farklar şu şekildedir:

Kusura Dayanan Haksız Fiil

Kusura dayanan haksız fiil kapsamında, zarar veren kişinin kusurlu bir davranışta bulunmuş olması şarttır. Bu tür fiillerde sorumluluk, kişinin hukuka aykırı eylemi ile zarar arasındaki ilişki ve kişinin kusuru temel alınarak değerlendirilir.
• Dayandığı Unsurlar:
1. Hukuka aykırı bir fiil (örneğin, malvarlığına zarar verme).
2. Failin kusuru (kasıtlı veya ihmalkar davranış).
3. Zarar görenin maddi veya manevi bir kayıp yaşaması.
4. Nedensellik bağı (fiil ile zarar arasında doğrudan ilişki).
• Örnek Durumlar:
1. Trafik kazasında aşırı hız nedeniyle bir yayaya çarpan sürücünün sorumluluğu.
2. Bir kişinin yanlış bilgilendirme yaparak başka birinin zararına yol açması.
• Hukuki Esas: Kusur ilkesine dayanır, yani zarar veren kişinin davranışının eleştirilebilir ve hukuka aykırı olması gerekir.
Kusursuz Sorumluluk
Kusursuz sorumluluk, zarar veren kişinin kusurlu olup olmadığından bağımsız olarak, belirli bir riskin doğurduğu zararlardan sorumlu tutulduğu durumlardır. Kusursuz sorumluluk, özellikle tehlike yaratan durumlar için öngörülmüştür.
• Dayandığı Unsurlar:
1. Hukuka uygun veya aykırı bir fiil.
2. Kusur şartı aranmaz, zarar meydana gelmesi yeterlidir.
3. Zararla tehlike arasında bir bağlantı.
• Örnek Durumlar:
1. İşletme sahibinin motorlu taşıtların sebep olduğu zararlardan sorumlu tutulması.
2. Tehlikeli madde üreten bir fabrikanın, çevreye zarar vermesi durumunda tazmin sorumluluğu.
• Hukuki Esas: Riskin doğurduğu zararı karşılama amacı güder, zarar verenin kusurunun olup olmaması önemli değildir.
Sonuç olarak, kusura dayanan haksız fiil ve kusursuz sorumluluk, zararın tazminine yönelik farklı hukuki yaklaşımlar sunar. Kusura dayanan haksız fiilde sorumluluk, failin kusuruna bağlıdır; ancak kusursuz sorumluluk, zararın doğmasına neden olan risk veya tehlikeye odaklanır.

1. Kusura Dayanan Haksız Fiil Uygulaması
Örnek Olay: Trafik Kazası
Bir sürücü, şehir merkezinde hız sınırını aşarak dikkatsiz bir şekilde araç kullanırken bir yayaya çarpar ve yayanın bacağı kırılır. Bu olayda:
• Hukuka Aykırılık: Hız sınırını aşmak ve trafikte dikkatsiz sürüş yapmak, hukuka  aykırı bir davranıştır.
•  Kusur: Sürücü, hız sınırına uymadığı ve yeterince dikkatli davranmadığı için        kusurludur.
• Zarar: Yayanın bacağının kırılması, doğrudan bir fiziksel zarardır.
•  Nedensellik Bağı: Sürücünün dikkatsiz davranışı ve hız sınırını ihlal etmesi, yayanın yaralanmasına doğrudan neden olmuştur.
Bu durumda, sürücü kusura dayanan haksız fiil çerçevesinde sorumlu tutulur. Yaya, sürücüye karşı maddi tazminat (örneğin, tedavi masrafları için) ve manevi tazminat (örneğin, yaşadığı fiziksel ve duygusal acılar için) talep edebilir.
2. Kusursuz Sorumluluk Uygulaması
Örnek Olay: Tehlikeli Madde Deposu
Bir fabrikanın sahibi, fabrikanın yakınında tehlikeli kimyasal maddeleri depolamak için bir tesis kurar. Depoda gerçekleşen bir sızıntı nedeniyle, civardaki tarım arazileri zarar görür ve çiftçiler maddi kayıplar yaşar. Bu olayda:
•  Kusur Şartı: Fabrika sahibinin, sızıntının oluşmasında doğrudan bir kusuru olması aranmaz. Örneğin, depolama koşulları hukuka uygun olsa bile, meydana gelen zarardan fabrika sahibi sorumlu tutulur.
•  Risk ve Tehlike: Kimyasal maddelerin depolanması başlı başına tehlikeli bir durum olarak kabul edilir.
•  Zarar: Tarım arazilerinde meydana gelen hasar, çiftçilerin uğradığı doğrudan bir zarardır.
•  Nedensellik Bağı: Depodan kaynaklanan sızıntı ile zararın oluşması arasında doğrudan bir ilişki vardır.
Bu durumda, fabrika sahibi kusursuz sorumluluk çerçevesinde zarar gören çiftçilere tazminat  ödemek zorundadır. Bu, riskin doğurduğu bir sorumluluk olarak değerlendirilir.
Sonuç olarak, kusura dayanan haksız fiil, failin kusuruna odaklanırken; kusursuz sorumluluk, riskin veya tehlikenin varlığına odaklanır. Her iki sorumluluk türü de zarar görenlerin haklarının korunmasına yönelik farklı hukuki mekanizmalar sunar.

Haksız fiil ve Hukukun Her Alanında Çözüm Ortağınız AVUKAT KENAN UYSAL HUKUK OFİSİ – Hak aramak İçin Güçlü Hukuki Temsil 0505 329 1011’i arayın