Evliliğin İptali
Evliliğin iptali; Türk Medeni Kanunu‘nun 124-160. maddeleri çerçevesinde düzenlenen, hukuken geçersiz bir evliliğin sona erdirilmesi sürecidir. Bu süreç, evlenme şartlarının yerine getirilmediği veya hukuka aykırı durumların mevcut olduğu evliliklerin iptal edilmesini içerir. Mahkeme kararıyla gerçekleşen iptal, evliliği baştan itibaren geçersiz sayar ve evlilik birliğine dayalı hak ve yükümlülükleri yeniden düzenler.
Türk Medeni Kanunu, evliliğin iptali ile ilgili düzenlemeleri iki ana başlık altında sınıflandırır:
• Mutlak Butlan Sebepleri: Kamu düzenine aykırılık teşkil eden ağır ihlalleri içerir.
• Nispi Butlan Sebepleri: Tarafların iradesini sakatlayan ihlalleri kapsar.
Evlilik Ehliyeti ve Şartları (TMK m.124-134)
Türk Medeni Kanunu, evlilik ehliyeti ve şartlarını detaylı bir şekilde düzenlemiştir. Bu hükümler, evlenme engelleri ve geçerlilik şartlarını açıkça belirler:
TMK m.124 – Yaş Şartı
“Erkek veya kadın, on yedi yaşını doldurmadıkça evlenemez. Ancak hâkim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple on altı yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir.”
Açıklama:
Evlilik için yaş sınırı belirlenmiştir. Normal koşullarda bireylerin en az 17 yaşında olmaları gerekir. Ancak olağanüstü durumlarda hâkimin izni ile 16 yaşındaki bireyler evlenebilir.
TMK m.125 – Ayırt Etme Gücü
“Ayırt etme gücüne sahip olmayan kişiler evlenemez.”
Açıklama:
Ayırt etme gücü, bireyin evlilikten doğan hak ve yükümlülüklerini anlayabilecek zihinsel ve ruhsal olgunluğa sahip olmasını ifade eder. Zihinsel hastalık veya ciddi bir engel, evlenme ehliyetini ortadan kaldırır.
TMK m.126 – Kan Hısımlığı
“Üstsoy ile altsoy arasında, kardeşler arasında evlenme yapılamaz.”
Açıklama:
Bu hüküm, ahlaki ve genetik nedenlerle belirli derecedeki akrabalar arasında evlenmeyi yasaklar. Üvey hısımlar için de benzer yasaklar geçerlidir.
TMK m.128 – Evlenmeye Engel Hastalıklar
“Akıl hastası olan kişiler, evlenmeye engel teşkil eden bir sağlık raporu alınmadıkça evlenemez.”
Açıklama:
Akıl hastalığı gibi durumlar, kişinin evlilik birliğini sürdüremeyeceği durumlarda evlenmeye engel teşkil eder. Resmi bir sağlık raporuyla bu engel aşılabilir.
Mutlak Butlan Sebepleri (TMK m.145)
Mutlak butlan, evlilik birliğinin kamu düzenine aykırılık teşkil eden ağır ihlalleri nedeniyle geçersiz sayılmasını ifade eder. TMK’ya göre mutlak butlan sebepleri şunlardır:
1. Evlilik Ehliyeti Yokluğu: Ayırt etme gücüne sahip olmama veya yaş sınırının aşılmaması.
2. Kan Hısımlığı: Taraflar arasında evlenmeyi yasaklayan derecedeki hısımlık bağları.
3. Mevcut Evlilik: Taraflardan birinin hâlihazırda başka bir evliliğinin bulunması.
4. Akıl Hastalığı: Taraflardan birinin evlenmeye engel teşkil eden bir akıl hastalığının bulunması.
Nispi Butlan Sebepleri (TMK m.148-151)
Nispi butlan, tarafların iradesini sakatlayan durumları kapsar. Bu tür sebepler yalnızca mağdur tarafın dava açmasıyla iptal edilebilir. Nispi butlan kapsamına giren durumlar şunlardır:
1. Zorlama veya Tehdit: Taraflardan birinin tehdit veya zorlama altında evlenmesi.
2. Aldatma: Evlilik sırasında taraflardan birinin ciddi bir konuda kandırılması.
3. Geçici Ayırt Etme Gücü Kaybı: Evlilik anında taraflardan birinin bilinç kaybı yaşaması.
Evliliğin İptali Süreci
Evliliğin iptali davası, yetkili aile mahkemesine başvuru ile başlar. Süreç şu şekilde işler:
1. Dava Açma: Dilekçe hazırlanır ve evliliğin iptali gerekçeleri belirtilir.
2. Delil Sunumu: Mahkeme, tarafların beyanlarını ve delilleri değerlendirir. Tanık ifadeleri gerekebilir.
3. Karar: Mahkeme, iptale ilişkin nihai kararını verir ve bu karar nüfus kayıtlarına işlenir.
TMK m.152 – Dava Açma Süreleri
“Nispi butlan davaları sebebin öğrenilmesinden itibaren altı ay, her hâlde evlenmeden itibaren beş yıl içinde açılmalıdır.”
Açıklama:
Bu madde, nispi butlan davaları için zamanaşımı sürelerini açıkça belirtir. Sürenin dolması halinde dava açma hakkı kaybedilir.
Evliliğin İptalinin Hukuki Sonuçları
1. Çocukların Durumu:
TMK’ya göre, geçersiz bir evlilikten doğan çocuklar evlilik içinde doğmuş gibi kabul edilir (TMK m.155).
2. Mal Paylaşımı:
Evlilikten doğan mal rejimi sona erer ve mallar tarafların iptal öncesindeki durumlarına göre paylaşılır.
3. İyi Niyetin Korunması:
Evlilikten habersiz olan iyi niyetli eş, nafaka veya tazminat talep edebilir (TMK m.154).
Evliliğin İptali ile Boşanma Arasındaki Farklar
Evliliğin iptali ve boşanma süreçleri sıklıkla karıştırılsa da birbirinden farklıdır:
• Evliliğin İptali: Hukuken geçersiz bir evliliğin baştan itibaren yok hükmünde sayılması.
• Boşanma: Geçerli bir evliliğin sona erdirilmesi.
Avukat Kenan Uysal Hukuk Ofisi’nin Hizmetleri
Avukat Kenan Uysal Hukuk Ofisi, evliliğin iptali davalarında aşağıdaki hizmetleri sunar:
• Dava Süreci Yönetimi: Hukuki işlemlerin takibi ve müvekkillerin temsil edilmesi.
• Hukuki Danışmanlık: Mutlak ve nisbi butlan sebeplerinin incelenmesi.
• Çocukların Haklarının Korunması: Velayet, nafaka ve miras düzenlemeleri için rehberlik sağlanması.