MİRAS HUKUKU

Tenkis davası

Tenkis davası, miras bırakanın vasiyetname veya miras sözleşmesi yoluyla yasal mirasçıların zorunlu paylarını ihlal ettiği durumlarda açılan bir dava türüdür. Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenen bu dava, mirasçıların yasal haklarını koruma altına alır.
Tenkis davası; Türk Medeni Kanunu‘nun (TMK) 571. maddesi hükmü: Zorunlu pay sahipleri, saklı paylarına zarar veren tasarrufların tenkis yoluyla düzeltilmesini talep edebilirler. Tenkis davası; miras bırakanın yaptığı tasarruflarla saklı pay sahibi mirasçıların haklarını ihlal ettiği durumlarda açılan hukuki bir dava türüdür.

Tenkis Davasının Hukuki Amacı

  • Saklı payların korunması.
  • Miras bırakanın tasarruf serbestisi ile zorunlu paylar arasında denge sağlanması.
  • Zorunlu pay sahibi mirasçılarla atanmış mirasçıların haklarının adil şekilde düzenlenmesi.

Zorunlu Pay ve Saklı Pay Nedir?

Zorunlu pay, Türk Medeni Kanunu tarafından yasal mirasçıların hakları olarak düzenlenmiştir. Miras bırakan, vasiyetname veya bağışlama yoluyla bu payları aşamaz.

Saklı Pay Oranları

  1. Alt Soy (Çocuklar ve Torunlar): Yasal miras payının 1/2’si saklı paydır.
  2. Sağ Kalan Eş: Yasal miras payının 1/4’ü saklı paydır.
  3. Anne ve Baba: Yasal miras payının 1/4’ü saklı paydır.

Örnek Saklı Pay Hesaplaması

Bir miras bırakanın malvarlığı toplamda 1.000.000 TL değerindedir. Alt soy mirasçısının yasal miras payı 500.000 TL ise, saklı pay oranı 250.000 TL olarak hesaplanır (500.000 TL x 1/2).

Tenkis Davası Açma Şartları

Tenkis davasının açılabilmesi için aşağıdaki şartlar yerine getirilmelidir:

  1. Zorunlu Pay İhlali: Miras bırakan, saklı payları ihlal edecek tasarruflarda bulunmuş olmalıdır.
  2. Tasarrufların Zarar Verici Niteliği: Bağışlama, satış veya vasiyetname gibi işlemlerle mirasçının haklarına zarar verilmiş olması gerekir.
  3. Saklı Pay Sahibinin Talebi: Tenkis davası yalnızca saklı pay hakkı bulunan kişiler tarafından açılabilir.

Tenkis Davası Süreçleri

Tenkis davası, şu adımları içerir:

1. Göreceli Süre

Mirasçılar, mirasın açıldığını öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde tenkis davası açmalıdır.

2. Kesin Süre

Mirasın açılmasından itibaren 10 yıl içinde tenkis davası açılabilir. Bu sürenin sonunda dava hakkı düşer.

3. Yetkili Mahkeme

Tenkis davası, miras bırakanın son yerleşim yerindeki sulh hukuk mahkemesinde açılır.

Tenkis Davasında Tasarruf Türleri

Tenkis davası, miras bırakan tarafından yapılan aşağıdaki tasarruflar için açılabilir:

1. Vasiyetname ile Tasarruf

Miras bırakan, vasiyetname ile malvarlığını saklı payları ihlal edecek şekilde düzenlemiş olabilir. Örneğin, tüm malvarlığını bir yardım kuruluşuna bıraktıysa, saklı pay sahipleri tenkis talebinde bulunabilir.

2. Bağışlama Tasarrufu

Miras bırakan, yaşamı boyunca malvarlığını üçüncü kişilere bağışlamış olabilir. Bu durumda, saklı pay sahiplerinin hakları ihlal edilmişse tenkis talebinde bulunabilirler.

3. Satış Tasarrufu

Miras bırakan, mallarını satış göstererek saklı payları ihlal etmişse tenkis davası açılabilir.

Tenkis Davasında İspat

Tenkis davasında, davacı aşağıdaki unsurları mahkemeye sunarak ispat yapmalıdır:

  • Tasarrufların saklı payı ihlal ettiğini.
  • Zorunlu pay miktarını ve ihlal oranını.
  • Tasarrufların zorunlu pay üzerindeki olumsuz etkilerini.

Mahkeme, tüm delilleri inceleyerek tasarrufların saklı paya zarar verip vermediğine karar verir.

Örnek Durumlar

  1. Vasiyetname İhlali: Miras bırakan, tüm malvarlığını bir yardım kuruluşuna bağışladıysa ve saklı pay sahibinin hakkı ihlal edildiyse, tenkis davası açılabilir.
  2. Bağışlama: Miras bırakan, taşınmazlarını üçüncü bir kişiye bağışladıysa ve bu bağışlama zorunlu payı ihlal ettiyse, davacı saklı payını talep edebilir.
  3. Satış: Miras bırakan, satış göstererek malvarlığını devrettiyse, bu satış işlemleri tenkis davasının konusu olabilir.

Tenkis Davası ile İlgili Önemli Hususlar

  1. Süreler: Tenkis davası açılmadan önce hak düşürücü süreler dikkate alınmalıdır.
  2. Tasarruf Türleri: Vasiyetname, bağışlama veya satış işlemleri tenkis davalarının temelini oluşturur.
  3. Adil Paylaşım: Mahkeme, saklı paylara zarar veren tasarrufları iptal ederek adil bir paylaşım sağlar.

Avukat Kenan Uysal Hukuk Ofisi’nin Hizmetleri

Avukat Kenan Uysal Hukuk Ofisi olarak, tenkis davalarına ilişkin sunduğumuz profesyonel hizmetlerle müvekkillerimizin haklarını koruyoruz:

  • Zorunlu Pay Tespiti: Mirasın saklı paylarını ve tasarruf ihlallerini analiz ederek doğru bilgi sunuyoruz.
  • Dava Hazırlığı: Gerekli belgeleri ve delilleri toplayarak etkili dava dosyaları oluşturuyoruz.
  • Mahkeme Süreci Yönetimi: Davayı tüm aşamalarında profesyonel bir şekilde takip ediyoruz.

Sıkça Sorulan Sorular

  1. Tenkis Davası Ne Kadar Sürede Açılmalıdır?
    Tenkis davası, miras açıldıktan sonra 1 yıl içinde açılmalıdır.
  2. Kimler Tenkis Davası Açabilir?
    Saklı pay hakkına sahip olan kişiler: çocuklar, eş ve anne-baba.
  3. Tasarruf Türleri Nelerdir?
    Vasiyetname, bağışlama ve satış gibi işlemler tenkis davasına konu olabilir.

Türk Medeni Kanunu Tenkis Davası

Tenkis davası I. Koşulları:

1. Genel olarak Madde 560- Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler. Yasal mirasçıların paylarına ilişkin olarak tasarrufta yer alan kurallar, miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, sadece paylaştırma kuralları sayılır.

2. Saklı paylı mirasçılar lehine kazandırmalar Madde 561- Saklı pay sahibi mirasçılara ölüme bağlı tasarrufla yapılan ve tasarruf edilebilir kısmı aşan kazandırmaların onların saklı paylarını aşan kısmı orantılı olarak tenkise tâbi olur. Tenkise tâbi birden fazla ölüme bağlı tasarrufun bulunması hâlinde, saklı pay sahibi mirasçıya yapılan kazandırmanın saklı payı aşan kısmı ile saklı pay sahibi olmayan kimselere yapılan kazandırmalar orantılı olarak tenkis edilir.

3. Mirasçının alacaklılarının hakları Madde 562- Miras bırakan, tasarruf edebileceği kısmı aştığında, saklı payı zedelenen mirasçı, iflâsı hâlinde iflâs dairesinin veya mirasın geçtiği tarihte kendisine karşı ellerinde ödemeden aciz belgesi bulunan alacaklıların ihtarına rağmen tenkis davası açmazsa, iflâs idaresi veya bu alacaklılar, alacaklarının elde edilmesi için gerekli olan oranda ve mirasçıya tanınan süre içinde tenkis davası açabilirler. Mirasçılıktan çıkarılanın çıkarma tasarrufuna itiraz etmemesi durumunda da iflâs idaresi veya alacaklılar, aynı koşullarla tenkis davası açabilirler.

II. Hükümleri:

1. Genel olarak Madde 563- Tenkis, miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, mirasçı atanması yoluyla veya diğer bir ölüme bağlı tasarrufla elde edilen kazandırmaların tamamında, orantılı olarak yapılır. Ölüme bağlı tasarrufla kazandırma elde eden kimse, bazı vasiyetleri yerine getirmekle yükümlü kılınmışsa, kazandırmanın tenkise tâbi tutulması hâlinde, bu kimse miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça vasiyet borçlarının da aynı oranda tenkis edilmesini isteyebilir.

2. Bölünmez mal vasiyetinde Madde 564- Değerinde azalma meydana gelmeksizin bölünmesine olanak bulunmayan belirli bir mal vasiyeti tenkise tâbi olursa, vasiyet alacaklısı, dilerse tenkisi gereken kısmın değerini ödeyerek malın verilmesini, dilerse tasarruf edilebilir kısmın değerini karşılayan parayı isteyebilir. Tasarruf konusu malın vasiyet alacaklısında kalması durumunda, malın tenkis sebebiyle vasiyet borçlusuna verilmesi gereken, aksi hâlde tasarruf oranı içinde kalan kısmının karar günündeki değerinin para olarak ödetilmesine karar verilir. Bu kurallar, sağlar arası kazandırmaların tenkisinde de uygulanır.

3. Sağlar arası kazandırmalar a. Tenkise tâbi kazandırmalar Madde 565- Aşağıdaki karşılıksız kazandırmalar, ölüme bağlı tasarruflar gibi tenkise tâbidir:

1. Miras bırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlar arası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,

2. Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,

3. Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar,

4. Miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar.

b. Geri verme borcu Madde 566- Kendisine tenkise tâbi bir kazandırma yapılmış olan kimse iyiniyetli ise, sadece mirasın geçmesi anında kazandırmadan elinde kalanı geri vermekle yükümlüdür; iyiniyetli değilse, iyiniyetli olmayan zilyedin geri verme borcuna ilişkin hükümlere göre sorumlu olur. Miras sözleşmesiyle elde ettiği kazandırma tenkise tâbi tutulan kimse, bu kazandırma için miras bırakana verdiği karşılığın tenkis oranında geri verilmesini isteyebilir.

4. Hayat sigortalarında Madde 567- Miras bırakanın kendi ölümünde ödenmek üzere üçüncü kişi lehine hayat sigortası yaptığı veya böyle bir kişiyi lehtar olarak sonra belirlediği ya da sigortacıya karşı olan istem hakkını sağlar arası veya ölüme bağlı tasarrufla karşılıksız olarak üçüncü kişiye devrettiği hâllerde, sigorta alacağının miras bırakanın ölümü zamanındaki satın alma değeri tenkise tâbi olur.

5. İntifa hakkı veya irat bakımından Madde 568- Miras bırakan, tahmin edilen devam sürelerine göre sermayeye çevrilmeleri hâlinde tasarruf edilebilir kısmı aşan intifa hakkı veya irat borcu ile terekesini yükümlü kılarsa, mirasçıları, intifa hakkının veya irat borcunun tenkisini ya da tasarruf edilebilir kısmı vererek bu yükümlülüğün kaldırılmasını isteyebilirler.

6. Art mirasçı bakımından Madde 569- Mirası art mirasçıya geçirme yükümlülüğü ile saklı payı zedelenen mirasçı, aşan kısmın tenkisini isteyebilir. III. Tenkiste sıra Madde 570- Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı tasarruflardan; bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlar arası kazandırmalardan yapılır. Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlar arası kazandırmalar en son sırada tenkis edilir. IV. Hak düşürücü süreler Madde 571- Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar. Tenkis iddiası, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.