avukat

⚖️ Miras Hakkının Devri

Miras hakkının devri, Türk Medeni Kanunu’nun 677 ve 678. maddelerinde düzenlenen, mirasçının sahip olduğu miras hakkını başka bir kişiye aktarmasını konu alan bir hukuki işlemdir. Miras hakkının devri, mirasçının elbirliği mülkiyeti kapsamında sahip olduğu payı devretmesiyle gerçekleşir. Bu işlem, mirasın açılmasından sonra yapılabileceği gibi, belirli şartlar altında miras açılmadan önce de gerçekleştirilebilir. Miras hakkının devri, hem paylaşım sürecine katılma yetkisini hem de paylaşım sonunda elde edilecek malvarlığı değerini etkileyen bir tasarruf işlemidir. Miras hakkının devri, hukuki niteliği itibarıyla sağlararası bir sözleşme olup, devreden mirasçının paylaşmaya katılma hakkını ortadan kaldırır ve devralana paylaşım sonunda özgülenen malı talep etme yetkisi sağlar.

🧭 1. Miras Hakkının Devri Nedir? (TMK m.677)

Miras hakkının devri, mirasçının tereke üzerindeki payını başka bir mirasçıya veya üçüncü kişiye yazılı bir sözleşme ile devretmesidir. TMK m.677 uyarınca, bu sözleşme yalnızca paylaşım sonunda devredilen payın devralana verilmesini isteme hakkı doğurur; paylaşmaya katılma yetkisi vermez. Elbirliği mülkiyeti esasına dayanan tereke ortaklığı içinde, mirasçının bireysel payı belirli olmasa da devredilebilir niteliktedir. Bu işlem, mirasın açılmasından sonra yapılırsa TMK m.677 kapsamında değerlendirilir; miras açılmadan önce yapılırsa TMK m.678 hükümleri uygulanır. Bu ayrım, sözleşmenin geçerliliği ve tarafların hakları açısından belirleyicidir.

🗂️ 2. Miras Hakkının Devri Türleri (TMK m.678)

Miras hakkının devri iki ana türde incelenir:

a) Açılmış Miras Hakkının Devri

Miras bırakanın ölümüyle birlikte miras açılmıştır. Bu durumda mirasçılar, tereke üzerinde elbirliği mülkiyeti esasına göre hak sahibi olurlar. Açılmış miras hakkının devri, mirasçının bu hak üzerindeki tasarruf yetkisini kullanarak payını devretmesidir. Yazılı sözleşme ile yapılır ve devralan kişi paylaşım sonunda devredilen payı talep etme hakkına sahip olur. Bu tür devirlerde, mirasçılık sıfatı devreden kişide kalır; yalnızca paylaşım sonucu elde edilecek malvarlığı değeri devredilir.

b) Açılmamış Miras Hakkının Devri

Miras henüz açılmamıştır; yani miras bırakan hayattadır. TMK m.678 uyarınca, bu tür devirler ancak miras bırakanın izni veya katılımı ile geçerli olur. Miras bırakanın izni olmaksızın yapılan sözleşmeler geçersizdir. Bu tür devirlerde, devralan kişi yalnızca alacak hakkı elde eder; mirasçılık sıfatı kazanmaz. Bu nedenle, sözleşmenin geçerliliği miras bırakanın açık rızasına bağlıdır.

📝 3. Şekil Şartları ve Geçerlilik

Miras hakkının devri sözleşmesinin geçerli olabilmesi için belirli şekil şartlarının sağlanması gerekir:

  • Yazılı Şekil Zorunluluğu: TMK m.677 gereği, mirasçılar arasında yapılan devirler için adi yazılı şekil yeterlidir. Ancak bu yazılılık, tarafların iradesini açıkça ortaya koymalı ve devredilen payı net şekilde tanımlamalıdır.
  • Noter Düzenlemesi: Mirasçı olmayan kişilere yapılan devirlerde, sözleşmenin noter tarafından düzenlenmesi gerekir. Bu, sözleşmenin hukuki geçerliliğini ve tarafların iradesini güvence altına alır.
  • Miras bırakanın İzni: Açılmamış miras hakkının devri için miras bırakanın izni veya katılımı şarttır. Bu şart sağlanmadığı takdirde sözleşme geçersiz sayılır.

Şekil şartlarına uyulmaması halinde, sözleşme hükümsüz olur ve devralan kişi herhangi bir hak iddia edemez. Bu nedenle, sözleşme düzenlenmeden önce hukuki danışmanlık alınması önerilir.

⚖️ 4. Hukuki Sonuçlar

Miras hakkının devri, devreden mirasçının paylaşmaya katılma hakkını ortadan kaldırır. Bu işlem sonucunda:

  • Paylaşım Hakkının Kaybı: Devreden mirasçı, paylaşım sürecine katılamaz ve paylaşım sonunda herhangi bir mal talep edemez.
  • Hakların Devri: Devralan kişi, paylaşım sonunda devredilen payı talep etme hakkına sahip olur.
  • Ayni Hak mı, Şahsi Hak mı?: Doktrinde bu konuda farklı görüşler mevcuttur. Bir görüşe göre, devralan kişi ayni hak kazanır; diğer görüşe göre ise yalnızca şahsi alacak hakkı doğar. Yargıtay kararları, somut olayın özelliklerine göre bu ayrımı yapmaktadır.

Bu sonuçlar, tarafların hukuki statüsünü ve tereke üzerindeki haklarını doğrudan etkiler. Özellikle devralan kişinin paylaşım sürecindeki konumu, sözleşmenin niteliğine göre şekillenir.

🔁 5. Üçüncü Kişiye Devir

Miras hakkı, mirasçı olmayan üçüncü kişilere de devredilebilir. Bu durumda:

  • Noter Düzenlemesi Zorunludur: Üçüncü kişilere yapılan devirlerde, sözleşmenin noter tarafından düzenlenmesi gerekir.
  • Tapu İşlemleri: Eğer devredilen pay taşınmaz içeriyorsa, tapu işlemleri devralanın adına yapılmalıdır.
  • Vergisel Yükümlülükler: Veraset ve intikal vergisi gibi yükümlülükler doğabilir. Bu vergilerin zamanında ve eksiksiz beyan edilmesi gerekir.
  • Mirasçılar Arası İhtilaf Riski: Üçüncü kişiye yapılan devirler, mirasçılar arasında anlaşmazlık yaratabilir. Bu nedenle sözleşmenin açık ve net şekilde düzenlenmesi önemlidir.

Üçüncü kişiye yapılan devirlerde, hukuki güvenlik ve belgelerin eksiksizliği ön planda tutulmalıdır.

👨‍👩‍👧‍👦 6. Kardeşe Devir

Miras hakkının kardeşe devri, uygulamada en sık karşılaşılan durumdur. Bu tür devirlerde:

  • Aile İçi Anlaşmalar: Taraflar arasında güvene dayalı anlaşmalar yapılır. Ancak bu anlaşmaların yazılı hale getirilmesi hukuki güvence sağlar.
  • Sözleşme Düzenlemesi: Yazılı sözleşme ile tarafların hak ve yükümlülükleri netleştirilir.
  • Hukuki Güvence: Resmi sözleşme ile gerçekleştirilen devir, her iki taraf için hukuki koruma sağlar.
  • Çıkar Çatışmalarının Önlenmesi: Açık ve net düzenlemeler, paylaşım sürecinde çıkabilecek ihtilafları önler.

Kardeşe yapılan devirlerde, aile ilişkileri gözetilerek hukuki çerçeve oluşturulmalıdır.

❌ 7. Sözleşmenin İptali

Miras hakkının devri sözleşmesi, belirli hukuki sebeplerle iptal edilebilir. Bu iptal, sözleşmenin geçersizliğini ileri süren tarafın talebi üzerine mahkeme kararıyla gerçekleşir. İptal sebepleri şunlardır:

  • İrade Sakatlığı: Sözleşmenin kurulması sırasında taraflardan birinin iradesi sakatlanmışsa (örneğin hata, hile veya gabin varsa), sözleşme iptal edilebilir. Hatanın esaslı olması, hilenin karşı tarafça gerçekleştirilmesi ve gabinin aşırı yarar dengesizliği yaratması gerekir.
  • Şekil Eksikliği: Kanunen öngörülen yazılı şekil veya noter düzenlemesi yapılmamışsa, sözleşme geçersiz sayılır. Bu eksiklik, sözleşmenin baştan itibaren hükümsüz olmasına yol açar.
  • Miras bırakanın Rızası Olmaksızın Yapılan Devirler: Açılmamış miras hakkının devri, miras bırakanın izni olmaksızın yapılmışsa, TMK m.678 gereği geçersizdir. Bu durumda sözleşme iptal edilmeden önce zaten hükümsüzdür.

İptal süreci, sözleşmenin niteliğine ve tarafların durumuna göre değerlendirilir. Mahkemeler, iptal taleplerini somut olayın özelliklerine göre inceler ve sözleşmenin geçerliliğini denetler. İptal edilen sözleşmelerde, devralan kişi herhangi bir hak iddia edemez; devreden mirasçı ise paylaşım sürecine yeniden katılabilir.

🚧 8. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Miras hakkının devri işlemi, uygulamada çeşitli hukuki ve teknik sorunlara yol açabilir. Bu sorunlar, hem sözleşme düzenleme aşamasında hem de paylaşım sürecinde ortaya çıkabilir:

a) Tereke Mallarının Korunması

Devralan kişi, paylaşım gerçekleşmeden tereke malları üzerinde fiili bir kontrol elde edemez. Bu durum, özellikle taşınmazlar ve ticari işletmeler gibi aktif varlıklar söz konusu olduğunda risk doğurur. Mirasçılar arasında ihtilaf çıkması halinde, malların zarar görmesi veya hukuka aykırı şekilde el değiştirmesi mümkündür. Bu nedenle, devralan kişinin ihtiyati tedbir kararı aldırması gerekebilir.

b) Paylaşım Öncesi İhtilaflar

Miras hakkının devri, paylaşım öncesinde yapılmış olsa bile, diğer mirasçılar tarafından kabul görmeyebilir. Özellikle devralan kişinin mirasçı olmaması durumunda, mirasçılar arasında “yabancıya devir” gerekçesiyle itirazlar yükselir. Bu tür durumlarda, sözleşmenin geçerliliği ve devralanın hakları yargı yoluyla korunmak zorunda kalır.

c) Tapu ve Sicil İşlemlerinde Gecikmeler

Taşınmaz içeren miras paylarının devri halinde, tapu müdürlüklerinde işlem yapılması gerekir. Ancak paylaşım gerçekleşmeden tapu devri mümkün olmadığından, devralan kişi yalnızca paylaşım sonunda hak sahibi olur. Bu süreçte, tapu işlemlerinin gecikmesi veya mirasçılar arasında anlaşmazlık çıkması, devralanın haklarını fiilen kullanmasını engelleyebilir.

d) Vergi Beyanlarının Eksikliği

Miras hakkının devri, veraset ve intikal vergisi açısından da yükümlülük doğurur. Ancak taraflar arasında yapılan sözleşmelerde bu husus çoğu zaman göz ardı edilir. Devralan kişi, devraldığı paya ilişkin vergisel yükümlülükleri yerine getirmediği takdirde, ileride cezai yaptırımlarla karşılaşabilir. Bu nedenle, sözleşme düzenlenirken vergi danışmanlığı alınması önerilir.

e) Sözleşme Belgelerinin Yetersizliği

Uygulamada en sık karşılaşılan sorunlardan biri de sözleşme belgelerinin eksik veya hatalı düzenlenmesidir. Özellikle noter düzenlemesi yapılmadan gerçekleştirilen devirlerde, sözleşmenin geçersiz sayılması riski yüksektir. Ayrıca, sözleşmede devredilen payın açıkça belirtilmemesi, tarafların haklarını belirsiz hale getirir. Bu tür durumlarda, mahkeme kararıyla sözleşmenin geçersizliği tespit edilebilir.

Miras hakkının devri, Türk Medeni Kanunu’nun 677 ve 678. maddeleri çerçevesinde düzenlenen, teknik ve hukuki açıdan hassas bir işlemdir. Bu işlem, yalnızca paylaşım sonunda devredilen payın talep edilmesini mümkün kılar; paylaşmaya katılma hakkı vermez. Miras hakkının devri, şekil şartlarına, tarafların iradesine ve mirasın açılıp açılmadığına göre farklı hukuki sonuçlar doğurur.

Uygulamada karşılaşılan sorunlar, sözleşmenin geçerliliği, tereke mallarının korunması, tapu işlemleri ve vergisel yükümlülükler gibi çok yönlü hukuki alanları kapsar. Bu nedenle, miras hakkının devri işlemi gerçekleştirilmeden önce, mevzuata tam uyumlu sözleşme düzenlenmeli, noter onayı alınmalı ve gerekirse hukuki danışmanlık hizmeti sağlanmalıdır.

 

Kenan Uysal Hukuk Ofisi’nin Miras Hakkının Devri Konusundaki Çalışmaları

Kenan Uysal Hukuk Ofisi, miras hakkının devri işlemlerini Türk Medeni Kanunu’nun 677 ve 678. maddeleri çerçevesinde değerlendirerek, hukuki geçerlilik, şekil şartları ve uygulama riskleri bakımından sistematik bir yaklaşımla ele almaktadır. Bu kapsamda yürütülen çalışmalar, üç temel başlık altında toplanmaktadır:

1. Sözleşme Denetimi ve Yapılandırma

Miras hakkının devri sözleşmeleri, hukuki geçerlilik açısından titizlikle incelenmektedir. Özellikle:

  • Açılmış ve açılmamış miras ayrımı yapılmakta,
  • Miras bırakanın izni gerektiren durumlar tespit edilmekte,
  • Noter düzenlemesi zorunluluğu gözetilmekte,
  • İrade sakatlığına yol açabilecek unsurlar ayıklanmaktadır.

Sözleşme metinleri, taraf iradesini açıkça yansıtacak şekilde yeniden yapılandırılmakta; devredilen payın niteliği, kapsamı ve hukuki sonuçları netleştirilmektedir.

2. Uygulama Risklerinin Önlenmesi

Miras hakkının devri işlemlerinde karşılaşılabilecek tapu gecikmeleri, vergi beyan eksiklikleri, tereke mallarının korunması ve mirasçılar arası ihtilaflar önceden öngörülerek hukuki tedbirler alınmaktadır. Bu kapsamda:

  • İhtiyati tedbir başvuruları hazırlanmakta,
  • Vergi yükümlülükleri tespit edilmekte,
  • Tapu işlemleri için paylaşım sonrası yönlendirme yapılmakta,
  • Aile içi devirlerde çıkar çatışmalarını önleyici belgeler düzenlenmektedir.

Her işlem, somut olayın özelliklerine göre mevzuat temelli olarak ele alınmakta; hukuki güvenlik önceliklendirilmektedir.

 

📬 Kenan Uysal Hukuk Ofisi – İletişim

Kenan Uysal Hukuk Ofisi, İstanbul’un Şişli ve Kadıköy ilçelerinde faaliyet göstermektedir. Miras hukuku başta olmak üzere özel hukuk alanlarında mevzuat temelli çalışmalar yürüten ofis, hukuki danışma taleplerini gizlilik esasına göre değerlendirmektedir.  Görüşmeler randevu esasına göre yürütülür.

🏢 Şişli Ofisi

🏢 Kadıköy Ofisi

💬 WhatsApp İletişim