Muvazaa Davaları
Muvazaa Davaları, tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla, gerçek iradelerine uymayan bir hukuki işlem yapmalarıdır. Görünürde geçerli gibi görünse de bu işlem, taraflar arasında hüküm doğurmaz. Muvazaa; Borçlar Hukuku’ndan miras, taşınmaz, ticaret, icra ve vergi hukukuna kadar birçok alanda merkezi bir hukuki müessesedir.
1. Muvazaa Kavramının Hukuki Temeli
Muvazaa, irade serbestisi ilkesinin kötüye kullanımıdır ve temelini Türk Borçlar Kanunu’ndan alır.
Tanım ve Mevzuat Dayanağı
Tanım: Tarafların, kendi gerçek iradelerine uymayan bir “görünüş” yaratmak üzere anlaşmasıdır.
TBK m. 19/1: “Bir sözleşmenin türünün ve içeriğinin belirlenmesinde ve yorumlanmasında, tarafların gerçek ve ortak iradeleri esas alınır.”
Hukuki Sonuç: Muvazaalı işlemler, taraflar arasında mutlak butlan (geçersiz) kabul edilir (TBK m. 19/2).
Muvazaanın Unsurları
Muvazaa, aşağıdaki dört unsurun birlikte gerçekleşmesiyle oluşur:
Görünürdeki İşlem: Dış dünyaya sunulan, geçerli gibi görünen işlem.
Gerçek İrade: İşlem yapma niyetinin ya hiç olmaması (tam muvazaa) ya da farklı bir işlem olması (nispi muvazaa).
Aldatma Amacı: Üçüncü kişileri (alacaklı, mirasçı, vergi dairesi) yanıltmak hedeflenir.
Taraflar Arası Anlaşma: Muvazaa konusunda tarafların mutabakatı.
2. Muvazaa Türleri ve Gizli İşlemin Geçerliliği
| Tür | Açıklama |
| Tam Muvazaa | Taraflar işlem yapmak istemez, sadece bir görünüş yaratır (Örn: Hiçbir bedel ödenmeyeceği halde satış yapılmış gibi göstermek). |
| Nispi Muvazaa | Gerçek bir işlem yapılır (Örn: Bağış), ancak bu işlem başka bir işlemle (Örn: Satış) gizlenir. |
| Nitelikli Muvazaa | Miras, icra veya vergi gibi özel amaçlarla yapılan muvazaalı işlemler. |
Gizli İşlemin Geçerliliği: Nispi muvazaada, tarafların gerçek iradesine uygun olan gizli işlem (bağış, vs.) geçerli olabilir. Ancak bunun için gizli işlemin, kanunun öngördüğü şekil şartlarına uygun olması gerekir. Aksi halde, gizli işlem de geçersiz sayılır.
3. Muvazaanın İspatı ve Dijital Delil Süreçleri
Muvazaa, hukuki niteliği gereği, bir gizleme amacı taşıdığından, her türlü delille ispatlanabilir. Dijital izler ve teknik bilirkişi raporları bu süreçte kritik rol oynamaktadır.
| Delil Türü | Uygulama |
| Geleneksel Delil | Tanık beyanı, banka dekontları, tapu kayıtları, sözleşme metinleri. |
| Dijital Delil (E-Hukuk) | E-posta, mesajlaşma kayıtları, dijital imzalar, ERP sistem kayıtları. |
| Teknik İspat | Hash Doğrulama (Belge bütünlüğünü kanıtlama), İmaj Alma teknikleri (Delilin değiştirilmediğini ispatlama). |
Yargıtay Yaklaşımı: Yargıtay içtihatları, görünürdeki işlem ile gerçek irade arasında uyuşmazlık bulunmasını ve bunun aldatma amacı taşımasını muvazaanın temel dayanağı olarak kabul etmektedir.
4. Uygulamada Muvazaa ve Stratejik Müdahale Alanları
Muvazaa en sık olarak miras ve icra hukukunda, alacaklılardan mal kaçırma amacıyla yapılan taşınmaz devirlerinde görülür.
| Hukuk Alanı | Muvazaa Senaryosu | Hukuki Başvuru Yolu |
| Miras Hukuku | Miras bırakanın mirasçılardan mal kaçırmak için yaptığı “ölünceye kadar bakma” veya “satış” sözleşmeleri. | Tapu İptal ve Tescil Davası. |
| İcra Hukuku | Borçlunun alacaklıyı zarara uğratmak amacıyla yaptığı taşınmaz devri. | İcra İflas Kanunu (İİK) m. 277 vd. uyarınca Tasarrufun İptali Davası. |
| Vergi Hukuku | Vergi matrahını düşürmek amacıyla yapılan görünürdeki işlemler. | Vergi Usul Kanunu (VUK) m. 3 uyarınca gerçek işlem esas alınarak cezai işlem. |
5. Stratejik Dava Yönetimi ve Hukuki Danışmanlık
Muvazaa davaları teknik derinlik gerektirir. Av. Kenan Uysal Hukuk Ofisi olarak, bu davalarda başarı için aşağıdaki stratejik adımları uyguluyoruz:
Hukuki Analiz: Her dava, TBK m. 19, TMK m. 2 (Dürüstlük Kuralı) ve güncel Yargıtay kararları ışığında değerlendirilir.
Dijital Delil Entegrasyonu: Dijital belgeler, hash doğrulama ve zaman damgası ile güvence altına alınarak teknik bilirkişi denetimine sunulur.
İçtihat Tabanlı Savunma: Karşı tarafın iddiaları, özellikle Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararlarıyla çürütülür.
Risk Analizi ve Önleyici Danışmanlık: Gelecekteki muvazaa risklerinin önlenmesi için sözleşme tasarımı, noter entegrasyonu ve dijital kayıt sistemi kurulumu önerilir.
Taşınmaz devri, miras taksimi veya icra süreçlerinde muvazaa şüphesi varsa, durumun hukuki tespiti ve delillerin güvence altına alınması kritik öneme sahiptir.